Το μουσείο της θάλασσας σε ένα αρχαίο λιμάνι
Στον Πειραιά, στην περιοχή των Λιπασμάτων και στην Ηετιώνεια, τον τελευταίο χρόνο ο δήμος και η Περιφέρεια, στα όρια του λιμανιού, υλοποιούν μια σειρά έργων που αλλάζουν ριζικά την εικόνα στην περιοχή δημιουργώντας έναν υπερτοπικό πόλο έλξης αφιερωμένο στο πράσινο, στον πολιτισμό και την αναψυχή. Ωστόσο εκείνο που θα βάλει καθοριστικά τη σφραγίδα του στη νέα εποχή και θα ανοίξει ξανά το λιμάνι στην πόλη είναι η δημιουργία του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων
Της Αναστασίας Φραντζεσκάκη
Τις τελευταίες δεκαετίες, μετά τις δομικές αλλαγές που συνέβησαν στη λιμενική βιομηχανία, μεγάλα παραδοσιακά λιμάνια που είχαν αναπτυχθεί σε μεγάλες πόλεις μετέφεραν την εμπορική τους δραστηριότητα σε νέες εγκαταστάσεις εκτός πόλεων. Απελευθερώθηκαν έτσι μεγάλες εκτάσεις στην καρδιά των πόλεων που σταδιακά μετασχηματίστηκαν και νέες δραστηριότητες εγκαταστάθηκαν.
Οι περιοχές αυτές κατά κανόνα προσανατολίστηκαν στην αναψυχή και τον πολιτισμό. Συχνά οι νέες δραστηριότητες στεγάζονται σε κτήρια παλιών αποθηκών που, αντί να ερημώσουν, αποκτούν νέα χρήση συμβάλλοντας στη διατήρηση της ατμόσφαιρας του λιμανιού.
Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα, όπως στο Λιμάνι της Γένοβας όπου σε κτίριο παλιών αποθηκών στεγάζεται το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης, ένα από τα πλέον σημαντικά στην Ευρώπη. Στο λιμάνι του Αμβούργου, στους χώρους του παλιού λιμανιού, αναπτύχθηκε μια καινούργια συνοικία, η Hafencity, όπου συνδυάστηκε η αλλαγή χρήσης ορισμένων παλιών αποθηκών με τη δημιουργία νέων κτηρίων, με κορυφαίο έργο το κτίριο της Όπερας που εγκαινιάστηκε πρόσφατα, δημιουργώντας ένα τοπόσημο διεθνούς εμβέλειας. Οι αναφορές μπορούν να είναι αρκετές: Μασσαλία, Βαρκελώνη, Γκέτεμποργκ και άλλες πόλεις λιμάνια, ευρωπαϊκές και μη.
Οι χώροι αυτοί αποκτούν υπερτοπικό χαρακτήρα προσελκύοντας επισκέπτες από την ευρύτερη περιοχή. Τα τελευταία χρόνια λειτουργούν επίσης ως πόλος έλξης για ένα νέο είδος μαζικού τουρισμού, που είναι η κρουαζιέρα. Οι προορισμοί αποκτούν ένα σημαντικό σημείο επίσκεψης για τους επιβάτες των πλοίων, κερδίζοντας έτσι αξιοσημείωτο τμήμα από το οικονομικό όφελος της δραστηριότητας.
Στο λιμάνι του Πειραιά, αν και έχει ολοκληρωθεί η μεταφορά του εμπορικού τμήματος στο Πέραμα περίπου δύο δεκαετίες τώρα και έχουν απελευθερωθεί τεράστιοι χώροι στο κεντρικό λιμάνι, για μεγάλο διάστημα δεν υπήρξε κάποιο σχέδιο αναμόρφωσης της περιοχής. Ένα σημαντικό κτηριακό απόθεμα, που αποτελείται από δύο πολυώροφες αποθήκες στην Ηετιώνεια Ακτή, το παλιό Σιλό Δημητριακών και την Πέτρινη Αποθήκη, πολλά χρόνια τώρα δεν έχουν χρήση· αντιθέτως δημιουργούν εικόνα εγκατάλειψης σε ένα από τα αρχαιότερα λιμάνια του κόσμου.
Αυτή την εικόνα ήρθε να αλλάξει το 2010 η ανακοίνωση από τον ΟΛΠ και το υπουργείο Πολιτισμού του σχεδίου της Πολιτιστικής Ακτής Πειραιά. Στο πλαίσιο του σχεδίου προβλεπόταν η επανάχρηση της Πέτρινης Αποθήκης, του παλιότερου κτηρίου στο λιμάνι σε Μουσείο Μετανάστευσης συνδυασμένο με το Ιστορικό Αρχείο του ΟΛΠ και τα γραφεία των συνδικάτων στο λιμάνι.
Προβλεπόταν επίσης η μετατροπή του Σιλό Δημητριακών σε Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων. Ένα μοναδικό στο είδος του μουσείο για 2.000 αρχαιότητες που βρέθηκαν στον βυθό των ελληνικών θαλασσών και που τώρα είναι διάσπαρτες σε άλλα μουσεία. Η υλοποίηση του εγχειρήματος βάζει τον Πειραιά στον ευρωπαϊκό χάρτη των πόλεων με περιοχές ενδιαφέροντος. Από το υπουργείο Πολιτισμού εγκρίθηκε το κτηριολογικό πρόγραμμα. Από έναν διεθνή διαγωνισμό προέκυψε ένα κτίριο με πρωτοποριακή φόρμα που θυμίζει πλοίο, πόλος έλξης για τον τουρισμό που περνά αλλά δεν μένει στο λιμάνι.
Στο master plan του ΟΛΠ, που πρόσφατα δόθηκε προς δημόσια διαβούλευση, με ικανοποίηση διαπιστώνουμε ότι ο σχεδιασμός για την Πέτρινη Αποθήκη παραμένει περίπου αναλλοίωτος. Για τις δύο πολυώροφες αποθήκες υπάρχει σχεδιασμός για τη μετατροπή τους σε ξενοδοχεία. Μια θετική κατ’ αρχάς εξέλιξη. Ωστόσο με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά στο σημαντικότερο έργο της Πολιτιστικής Ακτής: το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων.
Η δημιουργία των ξενοδοχείων και του Μουσείου Μετανάστευσης δεν αρκούν από μόνα τους για να δημιουργήσουν ενδιαφέρον για την περιοχή. Πόσο μάλλον όταν πρoσφάτως στην Αθήνα άνοιξαν το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, στο Φάληρο το Ίδρυμα Σταύρου Νιάρχου, που μαζί με τις αρχαιότητες και τα μουσεία του κέντρου ανεβάζουν πολύ τον πήχη του συναγωνισμού και κερδίζουν τη μάχη για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος τόσο των ντόπιων όσο και των τουριστών.
Στον Πειραιά, στην περιοχή των Λιπασμάτων και στην Ηετιώνεια, τον τελευταίο χρόνο ο δήμος και η Περιφέρεια, στα όρια του λιμανιού, υλοποιούν μια σειρά έργων που αλλάζουν ριζικά την εικόνα στην περιοχή δημιουργώντας έναν υπερτοπικό πόλο έλξης αφιερωμένο στο πράσινο, στον πολιτισμό και την αναψυχή. Ωστόσο εκείνο που θα βάλει καθοριστικά τη σφραγίδα του στη νέα εποχή και θα ανοίξει ξανά το λιμάνι στην πόλη είναι η δημιουργία του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων. Επιπροσθέτως αυτό μόνο μπορεί να προκαλέσει μεγάλης κλίμακας τουριστικό ενδιαφέρον και στους εκατομμύρια διερχόμενους επισκέπτες του λιμανιού δημιουργώντας την επιθυμία παραμονής στα ξενοδοχεία που θα δημιουργηθούν.
* Η Αναστασία Φραντζεσκάκη είναι συντονίστρια στο Τμήμα Ναυτιλίας του ΣΥΡΙΖΑ